Mga Kalamidad ug Natural nga mga Peligro



Bagyo (Tropical Cyclone)

MONITOR ANG BALITA PARA SA MGA UPDATE SA PANAHON
‍
Monitor the news for weather updates, warnings and advisories.
Pag-monitor sa mga balita alang sa mga update sa panahon, mga pasidaan ug mga tambag/pahibalo.

Know the early warning and evacuation plan of the community.
Hibal-i ang sayo nga pasidaan ug planosa pagbakwit sa komunidad.
‍
Check the integrity of your house and repair weak parts.
Susiha ang integridad sa imong balay ugayoha ang huyang nga mga bahin.

Prepare your family’s Emergency GO BAG containing items needed for survival.
Andama ang Emergency GO BAG sa imongpamilya nga adunay mga butang nga gikinahanglan para mabuhi.

Put livestock and pets in a safe area or designated evacuation site for animals.
Ibutang ang mga kahayupan ug mga binuhisa luwas nga lugar o gitudlo nga evacuation site alang sa mga hayop.

When notified, immediately go to the designated evacuation center.
Kung mapahibalo, adto dayon sa gitudlonga evacuation center.

MAGPABILING ALERTO UG MAGPABILIN SA MGA UPDATES

Stay calm. Stay indoors and tune in for latest news and weather updates.
Magpabiling kalmado. Magpabilin sa sulod sa balay ugtan-awa ang pinakabag-o nga mga balita ug mga update sa panahon.

Turn off main electrical switch and water valve.
Kung adunay pagbaha, I-offang main electrical switch ug water valve.

Use flashlight or emergency lamp. Be cautious in using candles and gas lamps.
Gamit ug flashlight o emergency lamp. Pag-amping sa paggamit sa mga kandila ug gas lamp.

Stay away from glass windows.
Magpalayo sa bildo nga mgabintana.

MAGPABILING ALERTO UG MAG-INGAT

Wait for authorities to declare that it is safe to return home.
Hulata ang mga awtoridad nga modeklarar nga luwas naang pagpauli.

Stay away from fallen trees, damaged structures and power lines.
Likayi ang mga nangatumba nga mga kahoy, naguba ngamga istruktura ug mga linya sa kuryente.

Do not go sightseeing as you may hinder the work of the emergency services.
Ayaw pag-adto sa pagsuroy-suroy tungod kay mahimonimong mapugngan ang trabaho sa mga serbisyo sa emerhensya.

Be cautious in checking and repairing the damaged parts of your house.
Pag-amping sa pagsusi ug pag-ayosa mga naguba nga bahin sa imong balay.

Check for wet or submerged electrical outlets and appliances before turning on electricity.
Susiha ang basa o nalubog nga mgaoutlet ug appliances sa dili pa i-on ang kuryente.

Throw away rainwater in cans, pots and tires to prevent breeding of mosquitoes.
Ilabay ang tubig sa ulan sa mga lata, kaldero ug ligid aronmalikayan ang pagdaghan sa mga lamok.

Source: OCD

Baha

[Expand All]

[Collapse All]

KNOW THE HAZARDS IN YOUR AREA
HIBAL-I ANG MGA PELIGRO SA IMONG LUGAR

Monitor the news for weather updates, warnings and advisories.
Pag-monitor samga balita alang sa mga update sa panahon, mga pasidaan ug mga tambag/pahibalo.
‍
Know the flood early warning and evacuation plan of the community.
Hibal-i ang sayo nga pasidaan sa baha ug plano sa pagbakwit sa komunidad.
‍
Participate in community flood preparedness actions and drills.
Apil sa mgaaksyon ug pagbansay sa pagpangandam sa baha sa komunidad.
‍
Secure your home. Move essential furniture and items to the upper floor.
I-secure ang imong balay. Ibalhin ang importanteng muwebles ug mga butang ngadto sa taas nga andana.
‍
Before evacuating, turn off main switches of electricity, water and LPG tanks.
Sa dili pa mobakwit, patya ang mga nag-unang switch sa mgatangke sa kuryente, tubig ug LPG.
‍
Put livestock and pets in a safe area or designated evacuation sites for animals.
Ibutang ang mga kahayupan ug mga binuhi sa luwas nga lugar ogitudlo nga mga evacuation site alang sa mga hayop.
‍
When order is received, immediately evacuate to higher and safer grounds.
Kung madawat na ang order, bakwit dayon sa mas taas ug masluwas nga lugar.

Securely anchor weak houses
Lig-on nga angkla sa huyang nga mga balay.

STAY ON HIGHER GROUNDS
MAGPABILIN SA MATAAS NGA LUGAR

Stay indoors and stay tuned for latest news and weather updates.
Magpabilin sasulod sa balay ug padayon nga tutok alang sa pinakabag-o nga mga balita ug mga update sa panahon.
‍
Do not touch electrical equipment if you are wet or standing on floodwater.
Ayaw paghikap sa mga gamit sa kuryente kung ikaw basa o nagbarog sa tubig baha.
‍
DO NOT go swimming or boating on swollen rivers.
AYAW maglangoy o mamangka sa naghubag nga mga suba.
‍
DO NOT cross streams when water level is already above the knee.
AYAW motabok sa mga sapa kung ang lebel sa tubig labaw na sa tuhod.
‍
DO NOT walk or drive through flooded areas.
AYAW maglakaw o magdrayb sa mga lugar nga gibahaan.

Stay away from downed power lines
Likayi ang mga nangaguba nga linya sa kuryente.

Be alert for gas leaks. Use a flashlight to inspect for damage.
Pag-alerto sa gas leaks. Gamit ug flashlight para inspeksyon kung naay kadaot.

STAY ALERT AND KEEP SAFE
MAGPABILING ALERTO UG MAGPABILIN NGA LUWAS

Leave the evacuation area only when authorities say it is safe to return home.
Biyai lang ang evacuation area kung ang mga awtoridad moingon nga luwas na ang pagpauli.
‍
Report fallen trees and electric posts to proper authorities.
I-report ang mga natumba nga kahoy ug poste sa kuryente ngadto sa tukma nga mga awtoridad.
‍
Check for wet or submerged electrical outlets and appliances before turning on electricity.
Susiha ang basa o nalubog nga mga outlet ug appliances sa dili pa i-on ang kuryente.
‍
Check your house for possible damages and repair as necessary.
Susiha ang imong balay alang sa posibleng mga kadaot ugayohon kung gikinahanglan.
‍
Make sure that the food and water for drinking are not contaminated by flood water.
Siguroha nga ang pagkaon ug tubig nga imnonon dili kontaminado sa tubig baha.
‍
Throw away rainwater in cans, pots and tires to prevent breeding of mosquitoes.
Ilabay ang tubig sa ulan sa mga lata, kaldero ug ligid aron malikayan ang pagdaghan sa mga lamok.

Source: OCD

Linog (Earthquake)

[Expand All]

[Collapse All]

INTENSITY I: Scarcely Perceptible (Napakahina/Weak Kaayo) –
- Gibati lamang sa mga tawo sa paborableng mga kahimtang.
- Ang muwebles sa usa ka delikado nga posisyon gamay nga mapalihok.
- Ang tubig sa mgasudlanan hinay nga nag-oscillated.

INTENSITY II : Slightly Felt -
Felt by few individuals at rest indoors.
Pipila ka mga tawo nga nagpahulay sulod sa balay mibati niini
Hanging objects swing slightly.
Still water in containers oscillates noticeably

Intensity III : Weak -
Felt by many people indoors especially in upper floors of buildings. Vibration is felt like one passing of a light truck.
Dizziness and nausea are experienced by some people.
Hanging objects swing moderately.
Still water in containers oscillates moderately.

INTENSITY IV : Moderately Strong –
‍Felt generally by people indoors and by some people outdoors. Light sleepers are awakened. Vibration is felt like the passing of a heavy truck.
Hanging objects swing considerably. Dinner plates, glasses, windows, and doors rattle. Floors and walls of wood-framed buildings creak. Standing motor cars may rock slightly.
Liquids in containers are slightly disturbed. Water in containers oscillates strongly.
Rumbling sound may sometimes be heard.

INTENSITY V : Strong -
‍Generally felt by most people indoors and outdoors. Many sleeping people are awakened. Some are frightened, some run outdoors. Strong shaking and rocking felt throughout building.
Hanging objects swing violently. Dining utensils clatter and clink; some are broken. Small, light, and unstable objects may fall or overturn.
Liquids spill from filled open containers. Standing vehicles rock noticeably. Shaking of leaves and twigs of trees are noticeable.

INTENSITY VI - Very Strong
Many people are frightened; many run outdoors. Some people lose their balance. Motorists experience a sensation of driving on flat tires.
Heavy objects or furniture move or may be shifted. Small church bells may ring. Wall plaster may crack. Very old or poorly built houses and man-made structures are slightly damaged, though wellbuilt structures are not affected.
Limited rockfalls and rolling boulders occur in hilly to mountainous areas and escarpments. Trees are noticeably shaken.

INTENSITY VII : Destructive
‍Most people are frightened and run outdoors. People find it difficult to stand in upper floors.
Heavy objects and furniture overturn or topple. Big church bells may ring. Old or poorly- built structures suffer considerable damage. Some well-built structures are slightly damaged. Some cracks may appear on dikes, fish ponds, road surface, or concrete hollow block walls.
Limited liquefaction, lateral spreading and landslides are observed. Trees are shaken strongly.

INTENSITY VIII : Very Destructive
People are panicky. People find it difficult to stand, even outdoors.
Many well-built buildings are considerably damaged. Concrete dikes and foundation of bridges are destroyed by ground settling or toppling. Railway tracks are bent or broken. Tombstones may be displaced, twisted or overturned. Utility posts, towers and monuments may tilt or topple. Water and sewer pipes may be bent, twisted or broken.
Liquefaction and lateral spreading cause man-made structures to sink, tilt, or topple. Numerous landslides and rockfalls occur in mountainous and hilly areas. Boulders are thrown out from their positions, particularly near the epicenter. Fissure- and fault-rupture may be observed. Trees are violently shaken. Water splashes or slops over dikes or banks of rivers.

INTENSITY IX : Devastating
People are forcibly thrown to the ground. Many cry and shake with fear.Most buildings are 15 totally damaged. Bridges and elevated concrete structures are toppled or destroyed. Numerous utility posts, towers, and monuments are tilted, toppled, or broken. Water sewer pipes are bent, twisted, or broken.Landslides and liquefaction with lateral spreadings and sandboils are widespread. The ground is distorted and undulates. Trees are shaken very violently, with some toppled or broken. Boulders are commonly thrown out. River water splashes violently or slops over dikes and banks.

INTENSITY X : Completely Devastating

Practically all man-made structures are destroyed.
Massive landslides and liquefaction, large scale subsidence and uplifting of land forms, and many ground fissures are observed. Changes in river courses and destructive seiches in large lakes occur. Many trees are toppled, broken and uprooted.

Source: PHIVOLCS

KNOW THE HAZARDS IN YOUR AREA.
KAHIBALO ANG MGA KAPELIGROHAN SA IMONG LUGAR

Tinoa kung anglugar duol o moagi sa usa ka aktibo nga sayup. Susiha kung ang lugar adunayhumok nga yuta, usa ka titip nga bakilid, o naa sa baybayon o linaw.

Siguradoha ngalig-on ang balay, edipisyo ug imprastraktura nga tukoron ug nagsunod saNational Building Code of the Philippines aron malikayan ang pagkahugno tungodsa pag-uyog sa yuta.
‍
Ipasusi ang kalig-on sabalay o edipisyo ug uban pang imprastraktura.

Siguruha ngaluwas ang pagbutang sa bug-at ug nagbitay nga mga butang.

Store harmful chemicals and flammable materials properly.
Pag-organisar sapaghipos sa mga makahilong kemikal ug mga butang nga mahimong hinungdan sasunog.

Pagkat-on sapaggamit sa mga fire extinguisher, medical kits, ug emergency alarms.

Hibal-i anglabing duol nga emergency exit, ingon man ang luwas ug paspas nga paagi aron makaabut didto.

Prepare your family’s GO BAG containing items needed for survival.
Andama ang GOBAG nga adunay sulod nga panginahanglan sa pamilya.

Participate in office and community earthquake drills.
Apil sa earthquakedrills.

Check your house and have it repaired if necessary.

Secure heavy furniture and hanging objects.

WHEN INSIDE A BUILDING, STAY CALM DO THE:
DUCK - COVER- HOLD
Kung SULOD SA STURDY HOUSE o BUILDING,
buhata ang "DUCK, COVER and HOLD"

Duck under a strong table and hold on to it. Stay alert for potential threats.
Pagduko ugpagtago sa ilawom sa usa ka lig-on nga lamesa ug pagkupot sa iyang bitiis. Magpabiling alerto sa mga hulga sa kapeligrohan sa palibot ug pagbantay.

Stay away from glass windows, shelves and heavy objects.
Likayi angbildo nga mga bintana, aparador, bug-at nga mga butang nga mahimong mahulog o matumba.

After the shaking stops, exit the building and go to the designated evacuation area.
Pagbakwit dayon sa balayo building human sa linog. Adto sa evacuation area.

WHEN YOU ARE OUTSIDE, MOVE TO AN OPEN AREA!
KUNG GAWAS, ADTO SA OPEN AREA!

Stay away from buildings, trees, electric posts and landslide prone areas.
Likayi ang mga kahoy,edipisyo, poste ug uban pang istruktura nga mahimong matumba ug matumba, ug mgalugar nga delikado sa pagdahili sa yuta.

If you’re in a moving vehicle, stop and exit the vehicle.
Kung nagdriving
Iparada ug ihunong angsakyanan. Ayaw pagsulay sa pagtabok sa mga taytayan ug mga overpass kay basin nadaot kini sa linog.

Kung sa dagat o linaw
Pagbakwit dayon sa mas taas nga yuta, layo sa baybayon o linaw.

STAY ALERT FOR AFTERSHOCKS!
ALERTO SA AFTERSHOCKS.

Assess yourself and others for injuries. Provide first aid if necessary.
Susiha angimong kaugalingon ug mga kauban sa mga samad o mga samad ug hatag dayon ogfirst aid kon gikinahanglan.

Prioritize the needs of older persons, pregnant women, PWDs and children.
Ibakwit una ang mgabaldado, mga mabdos, mga bata ug mga tigulang.

Check for spills of toxic and flammable chemicals.
Susiha ang naula ngamakahilong kemikal ug mga butang nga mahimong tinubdan sa kalayo.

Check for damages in water and electrical lines, and gas or LPG leaks.
Susiha ang tubig ug mgalinya sa kuryente kon adunay kadaot. Susiha usab ang tangke sa gas o LPG.

Stay out of the building until advised that it is safe to return.
Ayaw pagsulod o pagsulodpag-usab sa naguba nga bilding. Mahimong mahugno kon adunay mga aftershocks.

Kon gikinahanglan ngamobiya sa balay o bilding, pagbilin ug mensahe kon kanus-a mobiya ug asa moadto.

‍

Source: OCD



Pagbuto sa Bulkan (Volcanic Eruption)

[Expand All]

[Collapse All]

KANIADTO (PANGANDAM SA PAGBUTO SA BULKAN)

Padayon sa pagpaminaw sa radyo alang sa mga balita ug mga pasidaan bahin sa pagbuto sabulkan nga mahimong hinungdan sa ashfall o uban pang peligro.Hibal-i ang mga timailhan sa nagsingabot nga pagbuto sa bulkan:
• Ang sunodsunod nga mga linog nga narekord sa mga instrumento ug nabati sa mga tawo,kasagaran giubanan sa kusog nga dahunog
• Pag-itom ug pagtaas sa alisngaw o aso sa crater o fissure sa bulkan
• Pagkalaya ug pagpauga sa mga tanom sa palibot sa bulkan
• Kalit nga pagkahubas sa mga atabay ug mga tubod duol sa bulkan
• Talagsaong kinaiya sa mga mananap sa palibot sa bulkan
• Kaylap nga kamatayon sa mga isda sa linaw (fish kill)
• Crater glow o pagbuto sa baba sa bulkan tungod sa lava
• Paghubag sa yuta sa bolkan
• Pagliki sa yuta
• Pagbanlas sa bato ug yuta sa mga bakilid sa bulkan
• Katingad-an nga aso, nagbula ug pagbag-o sa kolor sa tubig sa linaw

Hibal-i kung asa ang labing duol, labing paspas ug labing luwas nga paagievacuation center.

Andama ang GO BAG nga adunay sulod nga panginahanglan sa pamilya.

Hunahunaa nga tingali natanggong ka sa pagsakay sa sulod sa awto, busa padayon sa pag-GOBAG dinhi.

Kon duna kay mga anak, susiha ang mahitungod sa plano sa emerhensya sa eskwelahan.

Pag-andam ug plano kon unsaon ug asa ibakwit ang mga binuhi kung adunay emerhensyamibuto ang bulkan.

Ibutang ang pagkaon ug tubig nga magamit alang sa mga binuhi.

Paminaw sa radyo ug telebisyon alang sa mga balitabahin sa pagbuto sa bulkan. Likayi ang pagsulod sa gitudlo nga mga lugar nga peligro sa bulkan. Sunda ang abiso sa mga hingtungdan bahin sagilayon nga pagbakwit sa evacuation site. Ibakwit una ang mga baldado, mga mabdos, mga bataug mga tigulang.

Kung ang bulkan nagbuga ug abo (ashfall):
• Isira ang mga bintana ug pultahan sa balay ug sakyanan.
• Tabuni ang ilong ug baba gamit ang maskara o basa nga panapton.
• Siguroha nga ang mga binuhi anaa sa luwas nga lugar aron malikayan ginhawa abo.
• Kung sa gawas, pangitag kapasilongan, gamita ang goggles panalipdan ang mga mata ug likayi ang paggamit sa mga contact lens.
• Kon mahinay na ang ulan sa abo, silhig ang natigom nga abo gikan sa atop ngadto dili kini lahi sa gibug-aton sa abo.
• Kung mobunokang abo, mongitngit ug zero ang palibotvisibility sadalan, pag-atras ug paghunong kon magdrayb.
• Likayi angmga suba ug sapa nga posibleng mga agianan sa lahar.

Magpabilingalerto sa tanang panahon ug magmabinantayon.

Kung ang bulkan nagbuga ug abo:
• Tabuni angilong ug baba samtang nanglimpyo.
• Ibubo angtubig sa atop ug kanal human makuha ang abo aron mapugnganang ikaduha.
• Kuhaa ang abo sa tanum sa dili pa ibisbis.
• Kuhaa ang abo sa muwebles.
• Bubuan og tubig ang bentana ug pultahan sa balay ug sakyanan aron matangtang angabo sa dili pa hugasan sa sabon ug pagpahid.
• Tigoma ang abo ug ibutang kini sa lugar nga layosa mga agianan sa tubig o kanalmalikayan angpagbara.

Kung gibakwit:
• Biyai langang evacuation area kung gipahibalo na ang nagdumala.
• Hibal-i kungang usa ka kauban sa trabaho (paryente, pamilya, o kaila) nawala, dayonnga i-report sahingtungdan.
• Dad-a angnasamdan ug masakiton sa pinakaduol nga pasilidad sa medikalsakit.

Emergency Planning & Guidelines

Emergency Preparedness Keypoints. Be Informed, Make a Plan and Be Prepared

Ang pagplano alang sa mga emerhensya dili lamang naglakip sa unsay imong buhaton panahon sa mga emerhensya apan kinahanglan usab nga maglakip sa mga proactive nga mga lakang sa pagpugong sa mga panghitabo niini nga mga emerhensya sa usa ka personal ug komunidad nga lebel.

Karon nga pamilyar ka sa mga katalagman ug nakahimo na sa usa ka pagsusi sa peligro:

DISASTER SCENARIOS (WHAT TO EXPECT)

Panahon sa mga katalagman, tingali kinahanglan nimo nga mosalig sa imong kaugalingon ug mabuhi sa imong kaugalingon sa daghang mga adlaw. Mahimong wala kay access sa mga medikal nga pasilidad, ang mga suplay alang sa imong adlaw-adlaw nga panginahanglan mahimong limitado. Ang pagkahibalo niini nga mga butang makatabang kanimo sa pagplano ug pagpangandam alang sa mga katalagman.

Pagkawala sa kuryente (Brownout)
Mahimong madaot ang mga linya sa kuryente panahon sa mga katalagman ug mahimong molungtad og pipila ka adlaw aron mabalik ang kuryente.
Limitado nga suplay sa tubig
Sa panahon sa mga katalagman ang mga linya sa tubig mahimong madaot ug mahugawan, nga makapalisud sa pag-access sa limpyo nga tubig. Pag-stock og daghang tubig sulod sa pipila ka mga adlaw ug hinumdomi ang paagi sa imong paggamit sa stock nga tubig hangtud nga ang tanan mobalik sa normal. Tan-awa ang anunsyo sa mga rasyon sa tubig.
Walay koneksyon sa internet o signal sa telepono.
Ang mga katalagman mahimong makadaot sa mga imprastraktura sa internet ug telekomunikasyon ug mahimong molungtad ug pipila ka adlaw aron ayohon. Mahimong lisud ang komunikasyon
Ang mga tindahan, LPG suppliers, Gas station, ug mga bangko mahimong duol, ATM mahimong offline.
Panahon sa mga katalagman, ang panginahanglan alang sa pagkaon ug gas motaas. Kadaghanan sa mga tindahan, LPG suppliers ug gasolinahan mahimong sirado o ang dalan nga padulong kanila mahimong dili maagian. Ang pag-access sa salapi, pagkaon, gas ug uban pang mga serbisyo sa panahon sa kalamidad mahimong lisud. Pag-stock og sayo kung adunay mga pasidaan sa katalagman.
Mga dalan nga dili maagian
Mahimong mausab ang yuta panahon sa mga katalagman. Ang pagdahili sa yuta, mga liki sa yuta, nangatumba nga mga kahoy ug mga linya sa kuryente sa karsada, naguba nga mga taytayan ug mga tunel makapahimo sa mga dalan ug regular nga mga rota nga dili maagian. Ang pag-access sa mga importanteng pasilidad ug pagluwas mahimong lisud.
Kadaot sa Shelter
Panahon sa mga katalagman, ang kusog nga hangin makapalupad sa mga atop ug mga sanga, ang pag-uyog sa yuta makadaot sa istruktura sa imong balay o mga pundasyon niini.
Secondary Disasters
Ang usa ka katalagman mahimong mosangpot sa lain. Kung adunay pasidaan alang sa bagyo, ang ikaduha nga katalagman mahimong pagbaha ug pagdahili sa yuta. Alang sa mga linog, aftershocks, pagdahili sa yuta o tsunami mahimong mosunod.
Pagkasamad
Daghang mga tawo ang nasamdan sa panahon sa katalagman. Ang medikal nga tabang mahimong dili dali makuha. Pagkat-on sa first aid.

GUIDE QUESTIONS

Aron masugdan ang imong plano sa emerhensya, hisguti ug hunahunaa ang mga pangutana sa ubos uban sa imong panimalay o sa imong grupo.

1. Unsaon nimo pagdawat sa impormasyon, mga alerto ug mga pasidaan?
2. Unsa ang imong plano sa pagpabilin sa balay/trabaho/eskwelahan aron makapasilong?
3. Unsa ang imong ruta sa pagbakwit?
4. Unsa ang imong plano sa komunikasyon?
5. Ang imong emergency bag ug first aid kit bag-o ba?
6. Giunsa nimo pagtubag ang espesyal nga panginahanglan sa usag usa?

Source: Ready.gov

Be informed: Hazards, alerts and warning signals

Make a plan: communication plan, reunification plan, financial plan for disasters and evacuation plan

Be Prepared: Learnn safety skills, repair damages and strengthen vulnerable areas, emergency go bag and practice drills.

PREPARE YOUR FAMILY

Ang pamilya kinahanglang mangandam sa mga kapeligrohan nga ilang maatubang. Sunda ang mosunod nga giya sa pag-andam sa pamilya.

BE INFORMED

Hazards
Ilha ang mga peligro sa imong lugar. Mahimo nimong susihon ang mga mapa sa peligro ug sa mga lokal nga opisyal o mga lider sa komunidad bahin sa dugang nga impormasyon sa mga peligro sa imong lugar.
Check Hazard Assessment for guidelines.
Mga Alerto ug mga Warning Signal
Pamilyar ang imong kaugalingon sa mga signal sa pasidaan sa nasyonal ug lokal nga lebel. Pananglitan: Storm Signal No.1 (para sa national warning signal) ug Sirens para sa Tsunami alerts sa inyong lokal nga lugar.Ang matag komunidad adunay ilang kaugalingon nga paagi sa pag-alerto sa mga tawo niini, (ang uban naggamit og kawayan o gong, ug uban pa) pamilyar ang imong kaugalingon aron makatubag ka sumala niana.
Mga Ruta sa Pagbakwit
Siguruha nga nahibal-an sa tanan ang lokasyon sa mga evacuation center alang sa matag peligro ug ang luwas nga mga ruta aron makaabut didto.
Emergency Numbers
Ilista ang importante nga mga numero ug emergency number. Ipaprinta kini. Hatagi ug mga kopya ang matag membro sa panimalay.

PAGHIMO UG PLANO

Communication Plan
Paghimo og plano sa komunikasyon sa pamilya. Paghimo usa ka plano kung giunsa nimo pagpakigsulti sa lainlaing mga senaryo (walay internet, walay signal sa telepono).
Reunification Plan
Paghimo og family reunification ug paghimo og meet-up place kung magbulag ang pamilya.
Evacuation Plan
Paghimo og plano sa pagbakwit. Unsa ang dad-on, unsay buhaton, ug asa moadto.
Financial Plan
Paghimo og plano aron maapil ang mga emerhensya sa imong panalapi. Ang mga emerhensya mahitabo nga wala damha, ang pag-andam niini sa pinansyal makapasayon kanimo sa pagbawi. Para sa emergency fund, maayo nga magtigum og 3 ngadto sa 6 ka buwan nga kantidad sa binuwan nga galastohan. Pananglitan: Kung kada bulan mogasto ka ug 10K para masustiner ang imong lifestyle, kinahanglan ka magtigom ug labing menos 30K para sa emergency fund.
Download Disaster Ready Emergency Plan

BE PREPARED

Paghatag og mga Responsibilidad
Hatagi og mga responsibilidad ang matag membro sa panimalay. Siguroha nga nahibal-an sa tanan kung unsa ang kinahanglan nilang buhaton.
Pag-ayo ug Pagpalig-on sa imong Balay
Susiha ang imong balay ug ayohon ang bisan unsang mga kadaot ug huyang nga mga lugar. Sunda ang code sa pagtukod sa panahon sa pagtukod.
Emergency Bag
Pag-andam og emergency bag (go bag). Susiha ang Emergency Bag for guidelines
Koordinar sa Komunidad
Pakigkoordinar sa mga silingan ug pagtinabangay sa usag usa.
Magmaalerto ug Maminaw sa Balita
Magmaalerto kung adunay pasidaan sa peligro, magmabinantayon ug maminaw sa mga balita ug pahibalo gikan sa mga awtoridad.
Evacuate when Advised
Pagbakwit dayon kung gitambagan sa mga awtoridad.

PREPARE WITH THE COMMUNITY PAGPANGANDAM SA PUBLIKO

Ang mga lokal nga opisyal lakip ang mga tagdumala sa eskuylahan ug trabahoan mahimong manguna pinaagi sa maayong pagkaplano nga mga kalihokan nga gitumong sa pagtukod sa usa ka andam nga komunidad. Ang mosunod nga mga giya makatabang sa mga lider sa paghimo sa mga komunidad nga luwas ug andam:

Pagrekrut o pagtudlo ogmga tawo nga adunay interes sa pagtukod og luwas nga komunidad.
Hibal-i ang mgapeligro sa komunidad ug ang mga himan nga magamit sa pag-andam niini.
Paghimo og mga tumong ugpagplano og mga kalihokan nga gipahinungod niini nga mga kapeligrohan.
Tun-i ang mga gawi saubang mga komunidad. Pag-edukar sa mga miyembro sa komunidad pinaagi sa mgavideo ug publikasyon. Pag-set up sa disaster preparedness ug response drills.
Hupti ang kalig-on sakomunidad ug magmabinantayon ilabina kung adunay mga hulga sa peligro ug mgapasidaan. Pag-monitor sa sitwasyon, kontaka ang lokal nga mga awtoridad, ugpag-apod-apod sa mga mando sa kaluwasan ug pagbakwit sa tukmang panahon.

Considerations for PWDs

Sa paghimo og mga plano alang sa komunidad,hunahunaa ang dugang nga mga panginahanglanon sa mga PWD.

Ang espesipikong panginahanglan sa komunidad saPWD:
Ang panginahanglan sa PWD managlahi depende sa ilang pagkabaldado. Pananglitan, angmga tawo nga adunay kapansanan sa panan-aw mahimong magkinahanglan ug espesyalnga mga mapa ug mga panudlo, samtang ang mga tawo nga adunay mga kapansanan sapaglihok mahimong magkinahanglan mga rampa ug mga kasilyas nga magamit.
Ang pagkaanaa sa mga kapanguhaan:
Ang pagkaanaa sa mga kapanguhaan makaapekto usabsa matang sa mga pagbag-o nga mahimo. Pananglitan, kung walay kwarta ngamagamit sa pagtukod og bag-ong mga puy-anan, nan ang kasamtangan nga mgapuy-anan kinahanglan nga usbon aron mahimong ma-access.
Ang kaandam sa komunidad sa pagtabang:
Mahimong adunay papel ang komunidad sa pagsuporta sa PWD panahon sa kalamidad. Pananglitan, makatabang sila sa pagpabakwit sa PWDngadto sa luwas, o makahatag sila og pagkaon ug tubig.

Source: PIA ⁴

EVACUATING

Kung ang pamilya mobakwit, kinahanglan nga andamon kini aron masiguro ang kaluwasan sa tibuok pamilya. Ang mosunod mao ang mga tip para sa luwas nga pagbakwit:

Siguroha nga sirado angtanang bintana ug pultahan sa balay.
Siguroha nga walaynagsiga nga kandila o stove, nakasaksak nga mga appliances, ug bukas nga mgagripo nga mahibilin.
Siguroha ngaluwas ang mga mananap. Kung dili nimo sila madala, pangitag luwas nga lugarpara nila o hubaran sila.
Pagdala lamang sa gikinahanglan nga mga butang. Andamaang imong Emergency Bag (Go Bag) sa unahan.
Pakigkoordinar saawtoridad ug mga lider sa komunidad.
Pagbakwit og sayo kunggitambagan. Ayaw paghulat hangtod nga mahimong peligroso kaayo ang pagbiyahe.
Kung kinahanglan ka ngamobakwit apan adunay ubang mga miyembro sa panimalay nga wala pa sa balay,pakigsulti kanila o pagbilin usa ka sulat alang kanila. I-refer ang imongfamily reunification ug communication plan.

Kung mogamit ug kaugalingong sakyanan:

Siguroha nga ang sakyanan anaa sa maayongkondisyon sa dili pa mobiyahe.
Siguradoha nga kompletoang mga dokumento ug papeles sama sa driver's license, registration uginsurance certificates sa sakyanan.

Kung mogamit ug pampublikong transportasyon:

Likayi ang pagsul-ob ogmahalong mga alahas ug pagdala og daghang kuwarta.
Pagdala lang ugigo nga mga sinina ug mga butang para dali ra madala.
Alerto sa mga kawatan sa estasyon ug sulod sa sakyanan.
Kung may namatikdan kanga kadudahan sama sa nabilin nga bagahe o kahon, kalmado ug pahibalo dayon samga awtoridad.
Adto sa gitudlo ngaAssistance o Information Desks kung kinahanglan nimo ang tabang o impormasyon.

Preparing with PWDs and Mobility issues

"Once the disaster strikes, it will not discriminate against anyone."
‍
"Hindi porket PWD ka, hindi ka na pwedeng maghanda. Hindi pwedeng aasa na lang tayo (PWDs) sa mga kapwa natin when it comes to disaster preparedness. We should get involved and know the hazards to prepare for it."
‍
"Because we never know when a disaster or an emergency will happen, PWDs should always be on guard, take necessary safety and prevention measures and communicate with their network."
‍
- Joel Tangunan
‍Vice President of the Pangasinan Persons with Disability (PWD) Federation

Ang katalagman makaapekto sa tanan. Apan ang mga tawo nga adunay mga kakulangan doble ang posibilidad nga mawad-an sa ilang kinabuhi o masamdan kaysa sa kinatibuk-ang populasyon sa panahon sa mga katalagman. Gihimong mas kritikal ang pagpangandam sa katalagman. Ania ang giya nga gipaambit ni Joel Tangunan sa iyang mga kaubang PWDs:

Pagkat-on sa pag-ila sa imong risk map ug mga peligro sa imong palibot, sa kahimsog ug kahimtang. Naglakip kini sapagkahibalo sa mga klase sa katalagman nga kasagaran sa imong lugar, ingon manang piho nga mga peligro nga imong giatubang tungod sa imong kakulangan.Pananglitan, kung ikaw usa ka wheelchair user, kinahanglan nimo nga mahibal-anang pagkaanaa sa mga rampa ug uban pang mga pasilidad nga magamit sa imong lugar.
Timbang-timbangaang imong pisikal nga mga limitasyon ug mga kahuyang. Makatabang kini kanimo sapaghimo og plano sa pagpangandam sa katalagman nga realistiko ug makab-ot.Pananglitan, kon maglisod ka sa paglakaw, tingali kinahanglang maghimo ka ugkahikayan alang sa usa ka tawo nga motabang kanimo sa pagbakwit kon mahitaboang kalamidad.
Pagkat-onsa pagpahiangay sa imong gibanabana nga pisikal nga mga limitasyon ug mgakahuyang sa imong mapa sa peligro ug peligro sa imong palibot. Nagpasabot kinisa pagpangita og mga paagi aron mamenosan ang mga risgo nga imong giatubangtungod sa imong pagkabaldado. Pananglitan, kung buta ka, kinahanglan nimo ngamakat-on kung giunsa ang paggamit sa usa ka tungkod o giya nga iro aronmatabangan ka sa pag-navigate sa imong palibot.
Sugdi ang imong networksa disaster resilience uban sa imong kaugalingong pamilya ug unya palapdan kinisa imong komunidad. Makatabang kini kanimo sa pagkuha sa suporta nga imonggikinahanglan kung adunay katalagman. Pananglitan, mahimo kang maghimo og buddysystem uban sa usa ka higala o silingan nga makatabang kanimo sa pagbakwit o sapag-adto sa luwas.
Pagbaton ugregular nga dayalogo uban sa imong diha-diha nga network mahitungod sa unsayiandam uban kanimo isip kabahin sa contingency ug isip usa ka lig-on ngamiyembro sa imong network. Makatabang kini aron masiguro nga ang tanan sa imongnetwork andam alang sa usa ka katalagman. Sama pananglit, mahimo nimonghisgutan kung unsa nga mga suplay ang kinahanglan nimo nga i-stock, o kungunsang mga kahanas sa first-aid ang kinahanglan nimong makat-unan.
Paghimo ug regular ngadrill uban sa contingency plan ug pagpaminus sa imong network sa pamilya, lakipang pag-stock, (kung mahimo pagkat-on sa paghimo sa imong kaugalingon ngapagkaon sama sa mga tanum nga utanon), pagkat-on sa first-aid, portable o waterfilter system, basic ham radio, ug uban pang gikinahanglan. mga butang ngamagsugod sa pagtrabaho sa imong prepping. Makatabang kini kanimo sa pagpraktissa imong plano sa pagpangandam sa katalagman ug sa pag-ila sa bisan unsang mgabahin nga kinahanglan nga pauswagon.

Source: PIA ⁴

Preparing with Pets and Animals

Ang mga binuhing hayop ug mananap kabahin sa pamilya o panginabuhi. Tagda sila panahon sa katalagman. Kung gitambagan ka sa lokal nga mga awtoridad nga mobakwit, kana nagpasabut nga ang imong mga binuhi mobakwit usab. Kung sila mabiyaan, mahimo silang mawala, masamdan o mamatay.

Evacuation Plan for Pets and Animals
Daghang mga pasilidad nga ad shelter wala magtugotsa mga binuhi sa sulod. Pagplano daan ug pangitag luwas nga lugar para sa imongmga binuhi ug hayop sa dili pa ang mga katalagman.Kung dili mahimoang pagbakwit, sama sa mas dagkong mga hayop kinahanglan nimo nga magdesisyonkung itago ba nimo sila nga wala mabantayi o hubaron sila ug tangtangon aronmaluwas nila ang ilang kaugalingon.
Animal Identification
Siguruha nga ang tanan nga mga hayop adunay usa kamatang sa pag-ila. Ex: Collar nga naay ID tag. Kung mahimo ilakip ang imongimpormasyon sa pagkontak, kung sila nawala.
Emergency Supplies kung Magbiyahe with Pets
Pag-andam alangsa pagkaon sa hayop, tubig, tambal, mga kinahanglanon sa sanitasyon (aronlimpyohan pagkahuman sa imong mga binuhi), travel carrier/crate, pamilyar ngamga butang aron makunhuran ang ilang tensiyon ug usa ka litrato nimo ug saimong binuhi kung mawala sila ug kinahanglan nimo pangitaon kanila uban sauban.
Magbakuna
Kung mobiyahe ka o mobakwit, ang imong mga hayop mahimong maladlad sa bag-ong mga pathogen omahimong tigdala sa makatakod o makamatay nga mga sakit busa siguroha nga silanabakunahan alang sa ilang proteksyon ingon man sa kaluwasan sa uban.